Samenvatting van initiatief
Samen Sterk met Suiker is een diabeteszelfmanagementprogramma voor volwassenen met diabetes type 2 die naast de reguliere zorg extra begeleiding nodig hebben, bijvoorbeeld vanwege beperkte gezondheidsvaardigheden, laaggeletterdheid, een taalbarrière en/of culturele verschillen.
In 27 wekelijkse groepsbijeenkomsten van 2 uur leren deelnemers hoe zij hun diabetes adequaat kunnen managen. De bijeenkomsten zijn in de wijk, bijvoorbeeld in een buurthuis. Centrale thema’s zijn:
– Bloedsuikerwaarden en monitoren
– Gezonde voeding
– Bewegen
– Stress en ontspanning
– Slaap
– Keuzethema’s zoals Vakantie, Seksualiteit, Roken en Ramadan
Groepen bestaan uit maximaal 10 deelnemers en worden begeleid door een gecertificeerde groepsleider (een Hbo/WO niveau professional).
Het programma gebruikt de volgende leermethoden:
– ‘Leren van binnenuit’
De leerbehoeften, kennis en waarden van deelnemers staan centraal. Groepsleiders stellen daarom veel vragen aan de deelnemers en stimuleren hen om op elkaar te reageren.
– Positieve educatie
De nadruk ligt op positieve ervaringen en aanwezige kwaliteiten van deelnemers.
– Groepseducatie
Groepsleiders faciliteren het delen van ervaringen, sociale vergelijking en leren van en met elkaar.
Deze leermethoden zijn verwerkt in actieve, visuele, praktische en interactieve werkvormen die vaak spelelementen bevatten. Voorbeelden zijn rollenspellen om specifieke situaties te oefenen en de ‘brief van de week’ waarin deelnemers samen tips bedenken voor een diabetespatiënt die moeite heeft met zelfmanagement.
De leermethoden beogen drie psychologische behoeften te bevorderen (Self-determination Theory):
– Autonomie
– Competenties
– Verbondenheid
Samen Sterk met Suiker bestaat uit twee fasen. In de eerste fase ligt de nadruk ligt op het versterken van de motivatie van de deelnemers voor het gezond managen van hun diabetes. In de tweede fase ligt de nadruk op gedragsverandering en het volhouden daarvan. De deelnemers leren mogelijkheden creëren voor gezond zelfmanagementgedrag en belemmeringen daarvoor uit de weg te ruimen.
Doel initiatief
Deelnemers leren om hun diabetes type 2 adequaat te managen. Deelnemers zijn volwassen met diabetes type 2 die er met behulp van de reguliere diabeteszorg niet in slagen om hun diabetes adequaat te managen vanwege hun opleidingsniveau, geletterdheid en/of gezondheidsvaardigheden. Adequaat zelfmanagement adequaat blijkt primair uit een stabilisering van de bloedsuikerwaarden op een acceptabel niveau. Dat kan zich vertalen in een goede gezondheid en een goede kwaliteit van leven. Adequaat zelfmanagement omvat ten eerste het gebruik van medicatie volgens het voorschrift van de arts. De andere deelnemersdoelen volgen de algemeen geldende richtlijnen voor gezonde voeding, voldoende bewegen, goed omgaan met stress, en voldoende slapen.
Wat zijn succesfactoren van dit initiatief?
– De unieke leermethode waarin de leerbehoeften en kwaliteiten van deelnemers centraal staan. Deelnemers geven aan dat zij met veel plezier naar de bijeenkomsten komen en ervaren dat er echt naar hen wordt geluisterd.
– Het groepsaspect. Dit draagt bij aan lotgenotencontact en onderlinge sociale steun.
– Het afstemmen van het programma op het niveau en de culturele achtergrond van de doelgroep. De interventie is ontwikkeld op basis van de literatuur en in samenwerking met de mensen om wie het gaat. Deelnemers geven aan dat zij veel leren gedurende het programma.
– Laagdrempelig aanbod. Doordat het programma in de buurt en gratis wordt aangeboden, is deelname laagdrempelig.
– Competente groepsleiders. Groepsleiders worden vooraf gescreend op hun kwaliteiten en volgen trainingen om gecertificeerd groepsleider te worden voor Samen Sterk met Suiker. Daarnaast nemen zij deel aan intervisiebijeenkomsten. Dit draagt bij aan de waarborging van de kwaliteit van het programma.
Wat zijn barrières van dit initiatief?
Werving van deelnemers
Gedurende de grootschalige effectstudie verliep de werving van deelnemers via huisartsenpraktijken. Een belangrijke barrière bleek het tijdgebrek van huisartsen en praktijkondersteuners. Daarom onderzoeken we momenteel middels diverse pilots of de werving van deelnemers (ook) via andere professionals mogelijk is.
Follow-up aanbod
Een deel van de deelnemers heeft aangegeven behoefte te hebben aan follow-up aanbod na afloop van de 27 wekelijkse bijeenkomsten van Samen Sterk met Suiker. Hoewel deelnemers in de tweede fase van het programma kennismaken met aanbod in hun buurt (zoals beweegactiviteiten of ondersteuning bij geldzaken), lijkt er meer nodig te zijn om deelnemers te verbinden met dit aanbod en na afloop van het programma te ondersteunen.
Groepsleiders
In diverse pilots doen we momenteel onderzoek naar de professionals die het meest geschikt zijn om opgeleid te worden tot groepsleider voor Samen Sterk met Suiker. Daarbij valt te denken aan praktijkondersteuners, fysiotherapeuten, diëtisten en welzijnswerkers. Belangrijk is dat groepsleiders over de juiste kwaliteiten en vaardigheden beschikken. Daarnaast dient Samen Sterk met Suiker structureel ingebed te kunnen worden in de praktijk van de uitvoerende organisatie.
Wat is er nodig om dit initiatief te borgen en/of op te schalen?
Momenteel wordt Samen Sterk met Suiker uitgevoerd door onderzoekers van het Amsterdam UMC en gefinancierd met onderzoeksgeld van ZonMW. Dit betekent dat deze vorm alleen houdbaar is gedurende de looptijd van het onderzoek (d.w.z. t/m 2025). Voor structurele implementatie en opschaling van het programma is het volgende essentieel:
– Structurele financiering
– Eigenaarschap
– Een landelijke organisatiestructuur
Welke twee tips of geleerde lessen zou je andere (startende) initiatieven mee willen geven?
– Ontwikkel het initiatief in samenwerking met de mensen om wie het gaat.
– Denk al vanaf de start van het initiatief na over structurele implementatie en opschaling (bijv.: Welke doelen willen we over 5 jaar behalen? Wie/wat is daarvoor nodig? Welke partijen willen we daarom al in een vroeg stadium betrekken bij de ontwikkeling van ons initiatief?).
